Η ανάσταση θα αργήσει φέτος... (Κώστας Στούπας)

Οι οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις τους επόμενους μήνες θα εξαρτηθούν κυρίως από την εξέλιξη της επιδημίας "COVID-19". Αν και δεν υπάρχουν σαφείς εκτιμήσεις από τους ειδικούς υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που ορίζουν ένα ρευστό ακόμη πλαίσιο πιθανών εξελίξεων για τους επόμενους μήνες.

Σε σχέση με την εξέλιξη της επιδημίας τρία είναι τα βασικά στοιχεία τα οποία θα ορίσουν το χρονοδιάγραμμα: Το εμβόλιο που θα βοηθήσει τον πληθυσμό σταδιακά να αναπτύξει ανοσία. Κάποιο φάρμακο που θα θεραπεύει όσους νοσούν με βαρύτερα συμπτώματα, μειώνοντας την θνησιμότητα. Και τρίτον η φυσική ανοσία, η εξάπλωση της οποίας στον πληθυσμό θα δημιουργήσει ένα φράγμα στην εποχική επάνοδο της επιδημίας.

Εμβόλιο

Σαν αποτελεσματικότερη λύση διαφαίνεται η ύπαρξη κάποιου εμβολίου που θα δημιουργήσει ανοσία στην πλειοψηφία του πληθυσμού, ξεκινώντας από τις πλέον ευπαθείς ομάδες.

Αυτήν την στιγμή δεν υπάρχει κάποιο εμβόλιο, ακόμη και αν προκύψει οι πλέον αισιόδοξες εκτιμήσεις δεν το βλέπουν να παίζει κάποιο ρόλο ανάσχεσης πριν από 12-18 μήνες.

Άρα, οι επόμενοι 12-18 μήνες ουσιαστικά θα περάσουν χωρίς κάποιο εμβόλιο με την επιδημία να υποχωρεί και να αναζωπυρώνεται με βάση τIς εποχιακές συνθήκες και τα μέτρα κοινωνικής απόστασης.

Φάρμακο

Υπάρχει σχετική αισιοδοξία πως κάποια σκευάσματα μπορεί να έχουν θετικά αποτελέσματα αλλά ακόμη δεν υπάρχουν οι απαραίτητες μελέτες που να το επιβεβαιώνουν. Την περασμένη εβδομάδα διέρρευσε ένα διάλογος ιατρών για  θετικά αποτελέσματα του σκευάσματος Remdesivir της Gilead που είχε προκύψει για την αντιμετώπιση της επιδημίας Εμπολα.

Τα αποτελέσματα αυτά όμως αφορούσαν μικρό δείγμα ασθενών. Έγκυρες αποδείξεις θα προκύψουν από μεγάλες "τυχαίες ελεγχόμενες μελέτες", τις οποίες διεξάγει η Gilead με ιατρικές συνεργασίες ανά τον κόσμο.

Σε τέτοιες  δοκιμές, οι ασθενείς μοιράζονται τυχαία σε δυο ομάδες, η μια λαμβάνει το σκεύασμα και η άλλη ένα εικονικό φάρμακο. Οι δοκιμές πρέπει να είναι "τυφλές". Ανάλογοι ισχυρισμοί και προβληματισμοί υπάρχουν και για τη "Χλωροκίνη".

Είναι πιθανό κάποιο φάρμακο να προκύψει πριν το τέλος του έτους. Θα χρειαστούν όμως επαρκείς ποσότητες για δεκάδες εκατ., κάτι που απαιτεί χρόνο πιστοποίησης και παραγωγικής διαδικασίας των σχετικών γραμμών παραγωγής που θα δημιουργηθούν.

Αν προκύψει κάποιο φάρμακο αυτό θα αφορά όσους ασθενούν από "κορονοϊό". Το φάρμακο μειώνει το ποσοστό θνησιμότητας όσων ασθενήσουν και η χορήγηση θα χρειάζεται νοσοκομειακή παρακολούθηση και υποστήριξη.

Άρα, η ύπαρξη ενός φαρμάκου δεν εξασφαλίζει την πλήρη αποφυγή "συνωστισμού" στα νοσοκομεία. Τούτο σημαίνει πως κάποιου είδους καραντίνα και προφυλάξεις θα πρέπει να συνεχίσουν να υπάρχουν για τον γενικό πληθυσμό.

Φυσική Ανοσία

Άλλη μια πηγή ανησυχίας έχει να κάνει με το είδος και τη διάρκεια της ανοσίας που αποκτούν όσοι έχουν νοσήσει με ελαφρότερα ή βαρύτερα συμπτώματα από τον ιό. Δυστυχώς δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία για το είδος και τη διάρκεια της ανοσίας.

Πριν λίγες μέρες ο προϊστάμενος του Προγράμματος Εκτάκτων Υγειονομικών Καταστάσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας Δρ Mike Ryan ανέφερε πως ο ΠΟΥ δεν είναι βέβαιος για το κατά πόσον η παρουσία αντισωμάτων παρέχει πλήρη προστασία από νέα μόλυνση με τον COVID-19.

Εν τω μεταξύ ανησυχία προκάλεσε το γεγονός πως στη Νότια Κορέα πριν από λίγες μέρες τουλάχιστον 116 άνθρωποι που είχαν θεραπευθεί από τον "κορονοϊό" βρέθηκαν και πάλι θετικοί. Δεν είναι σαφές αν επαναμολύνθηκαν ή επανεργοποιήθηκε ο ιός ή αν πρόκειται για αστοχία των σχετικών τεστ. Η είδηση όμως προβληματίζει την επιστημονική κοινότητα.

Προβληματισμό δημιουργεί επίσης και η αναζωπύρωση των κρουσμάτων στη Σιγκαπούρη που ήταν από τις χώρες που είχαν εμφανίσει από τα αποτελεσματικότερα μέτρα ελέγχου της διάδοσης της επιδημίας.

Το συμπέρασμα είναι πως η επιστημονική κοινότητα δεν είναι σε θέση ακόμη να γνωρίζει για τις ιδιότητες της ανοσίας που προκύπτει από τον "COVID-19", άρα ούτε της στρατηγικής που είναι πιο αποτελεσματική στην αντιμετώπισή του. Υπό το πρίσμα αυτό το δίλημμα "καραντίνα" ή "ανοσία της αγέλης" δεν έχει νόημα.

Ακόμη και αν η "Καραντίνα" αποδειχθεί αποτελεσματική όσο διαρκούν τα μέτρα, με την άρση τους η επιδημία μπορεί να επανέλθει...

Η εμπειρία της Κίνας δεν είναι αξιόπιστη γιατί φαίνεται πως η χώρα χειραγωγεί τα στοιχεία...

Αν δεν είμαστε σίγουροι για το είδος της ανοσίας που προκύπτει στους νοσήσαντες δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε και την πιθανή επιλογή της "ανοσίας της αγέλης".

Από τα παραπάνω συνάγεται πως πριν το Φθινόπωρο δεν θα έχουμε μια σαφή εικόνα για την πορεία της επιδημίας. Επίσης το Φθινόπωρο είναι πιθανό να έχουμε ένα δεύτερο κύμα, χωρίς να υπάρχει ακόμη εμβόλιο ή κάποιο φάρμακο που να μειώνει το ποσοστό των θανάτων.

Αυτό πιθανόν να αναγκάσει πολλές χώρες να επαναλάβουν μέτρα "καραντίνας" με τις ανάλογες επιπτώσεις στις κοινωνικές και πολιτικές συμπεριφορές και κυρίως στην οικονομία.

Επιπτώσεις σε οικονομία και αγορές...

Μια εκτίμηση στην οποία συγκλίνουν αρκετοί αναλυτές σε όλον τον κόσμο είναι πως οι συνέπειες στην οικονομία από το "κλείδωμα" της οικονομίας λόγω "καραντίνας" θα είναι μεγαλύτερες μετά το "Μεγάλο κραχ".

Η εκτίμηση αυτή μοιάζει λογική ακόμη και αν το "κλείδωμα" του μεγαλύτερου μέρους της παγκόσμιας οικονομίας γίνει μόνο για 1-2 μήνες.

Το πιθανότερο είναι πως το "ξεκλείδωμα" της οικονομίας θα γίνει σταδιακά για διάφορους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας. Βάση έχει και η εκτίμηση πως η επιστροφή στην πλήρη κανονικότητα δεν θα επανέλθει πριν υπάρξει το εμβόλιο ή το 60-70% του πληθυσμού αναπτύξει κάποια ανοσία.

Τούτα αρκούν για να βιώσουμε το 2020 και ενδεχομένως και το 2021 μια σημαντική ύφεση.

Οι επιμέρους συνέπειες

Οι εξελίξεις αυτές αναμένεται να έχουν επίδραση σε αρκετούς τομείς της οικονομικής δραστηριότητας.

Τα βασικά στοιχεία που έχουμε μέχρι στιγμής είναι ύφεση της οικονομίας, αύξηση της ανεργίας και απορρύθμιση των εφοδιαστικών αλυσίδων.  Ας δούμε όμως τις πιθανές συνέπειες σε μερικούς επιμέρους τομείς:

Ελλείψεις αγαθών...

Κατά τις πρώτες εβδομάδες της επιδημίας παρατηρήθηκαν ελλείψεις μόνο σε είδη που έχουν να κάνουν με την υγειονομική προφύλαξη (αντισηπτικά, μάσκες, αναπνευστήρες, γάντια μιας χρήσης). Η απορρύθμιση των εφοδιαστικών αλυσίδων, σε συνδυασμό με το πάγωμα τομέων οικονομικής δραστηριότητας και περιορισμούς στις εξαγωγές ενδέχεται να δημιουργήσουν ελλείψεις αγαθών.

Κάποιες ελλείψεις βασικών αγαθών ενδέχεται να οδηγήσουν σε ανατιμήσεις και μέτρα ελέγχου των τιμών. Τα μέτρα αυτά συνήθως δημιουργούν "μαύρη αγορά" και επιδεινώνουν την κατάσταση…

Οι ελλείψεις βασικών αγαθών θα φανούν όταν εξαντληθούν τα αποθέματα και γι αυτό χρειάζονται κάποιοι μήνες χωρίς ανανέωση…

Έλεγχος εξαγωγών

Στις πρώτες εβδομάδες της επιδημίας κάποιες χώρες προχώρησαν στον περιορισμό των εξαγωγών υγειονομικού υλικού. Αν αρχίσουν στις παγκόσμιες αγορές να παρατηρούνται ελλείψεις αγαθών, τα μέτρα αυτά μπορεί να επεκταθούν και σε άλλες κατηγορίες.

Σε γενικές γραμμές οι ρυθμίσεις στο διεθνές εμπόριο και όπως και οι δασμοί συμβάλουν στην άνοδο των τιμών.

Πληθωρισμός

Σε συνθήκες ύφεσης το πλέον λογικό είναι να έχουμε αποπληθωρισμό λόγω μείωσης της ζήτησης. Η κατάσταση που διανύουμε όμως είναι ιδιόμορφη. Από τη μία πλευρά έχουμε μικρότερη ενός ασύντακτου κραχ μείωση της ζήτησης γιατί κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες δανείζονται ή τυπώνουν χρήματα τα οποία ρίχνουν στις οικονομίες και από την άλλη έχουμε απορρύθμιση των εφοδιαστικών αλυσίδων. Έχουμε δηλαδή διατήρηση της ζήτησης και μείωσης της προσφοράς αγαθών ή μικρότερη μείωση της ζήτησης από τη μείωση της προσφοράς. Η ανισορροπία αυτή συνήθως οδηγεί στην άνοδο των τιμών και την εμφάνιση πληθωρισμού...

Ακίνητα

Τα  τελευταία χρόνια τα μηδενικά επιτόκια και τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης δημιούργησαν πληθωρισμό μόνο στις τιμές  των  ακινήτων και των μετοχών  στα χρηματιστήρια.

Η ύφεση, η αύξηση της ανεργίας και κυρίως η μείωση της τουριστικής κίνησης θα έχουν επίδραση στις τιμές των ακινήτων. Από την άλλη πλευρά η ρευστότητα με την οποία κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες προσπαθούν να κρατήσουν την οικονομία όρθια θα έχει αντίθετη επίδραση.

Σε πόλεις σαν την Αθήνα π.χ. που η αύξηση των βραχυχρόνιων μισθώσεων είχε οδηγήσει τις τιμές των ενοικίων και των ακινήτων προς τα πάνω η πτώση της τουριστικής κίνησης θα δημιουργήσει πλεονάζουσα προσφορά και πτώση τιμών και ενοικίων...

Το πιθανότερο είναι στην επόμενη διετία να δούμε πτώση των τιμών των ακινήτων.

Οι μετοχές

Μέρος της πλεονάζουσας ρευστότητας θα κινηθεί προς τις μετοχές. Το ίδιο έγινε μετά τα μέτρα που ελήφθησαν για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες του κραχ του 2008. Τη δεκαετία που πέρασε όμως η άνοδος των τιμών των μετοχών στηρίχθηκε από την άνοδο της κερδοφορίας και των μερισμάτων.

Σε συνθήκες πληθωρισμού οι καλές μετοχές αποδεικνύονται ασφαλέστερο καταφύγιο και από τα μετρητά. Αν προκύψει όμως πληθωρισμός με ύφεση η μείωση των κερδών των επιχειρήσεων θα κάνει τις μετοχές να χάσουν την ελκυστικότητά τους.

Αυτήν την περίοδο οι περισσότερες επιχειρήσεις σε όλον τον κόσμο αναθεωρούν τις προβλέψεις τους για τα κέρδη του 2020 προς τα κάτω. Το πιθανότερο είναι πως μέχρι το τέλος του χρόνου θα υπάρξουν και άλλες αρνητικές αναθεωρήσεις.

Συντάξεις

Τα τελευταία χρόνια τα μηδενικά επιτόκια είχαν δημιουργήσει αρκετούς προβληματισμούς σε ιδιωτικά και δημόσια συνταξιοδοτικά ταμεία για την ικανότητα να καταβάλουν συντάξεις από τις αποδόσεις των τοποθετήσεών τους. Πάνω από 10 τρισ. δολ. σε Ευρώπη και Ιαπωνία ήταν τοποθετημένα με αρνητικές αποδόσεις.  Τα συνταξιοδοτικά ταμεία κατάφεραν να καλύψουν μέρος αυτών των απωλειών από την πολύ καλή πορεία των μετοχών. Είναι πιθανό τους επόμενους μήνες τα συνταξιοδοτικά ταμεία να βρεθούν μπροστά στην αύξηση των αρνητικών αποδόσεων από τοποθετήσεις σταθερού εισοδήματος και πτώση μερισμάτων και κεφαλαιακών αποδόσεων στα χρηματιστήρια.

Αυτό σημαίνει πως θα χρειαστεί να μειώσουν συντάξεις...

Εμπιστοσύνη

Η αντιμετώπιση της κρίσης με νομισματικά μέσα είναι πολύ πιθανό να πλήξει την εμπιστοσύνη και σε ισχυρά νομίσματα όπως το Δολάριο και το Ευρώ. Είναι σύνηθες μεταπολεμικά σε περιόδους κρίσης να παρατηρείται μια ζήτηση για δολάρια το οποίο μαζί με το Ελβετικό Φράγκο και τον χρυσό θεωρούνται καταφύγια για δύσκολες εποχές.

Η αθρόα εκτύπωση χρήματος με μια πιθανή μείωση της προσφοράς βασικών αγαθών λόγω των προβλημάτων της επιδημίας μπορεί να οδηγήσει πολλούς να χάσουν την εμπιστοσύνη στην αξία των σκληρών νομισμάτων, όπως συμβαίνει συνήθως σε περιόδους πολέμων.

Ο χρυσός

Ο χρυσός ξεκίνησε το 2000 κάτω από τα 300 δολ. η ουγγιά και έκανε ιστορικό υψηλό το 2011 στα 1.900 δολ. η ουγγιά. Την περασμένη εβδομάδα βρέθηκε στα 1.750 δολ. η ουγγιά, χαμηλότερα από την ιστορική κορυφή κατά 9%. Σε Ευρώ ο χρυσός έγραψε ιστορικό υψηλό μόλις πριν λίγες μέρες στα 1.603 ευρώ η ουγγιά. Το 2011 είχε φτάσει μέχρι τα 1.370 δολ. η ουγγιά.

Μετά το 2000 αλλά και τα τελευταία χρόνια, αλλά και από  το 2015 μετά τη διόρθωση του 2011 παρατηρείται σταδιακή στροφή προς τον χρυσό. Ο χρυσός δεν αποδίδει καλά σε περιόδους αποπληθωρισμού ενώ πάει καλά σε περιόδους πληθωρισμού όταν βάλλεται η αξιοπιστία του νομισματικού συστήματος.

Μια πιθανή αναζωπύρωση του πληθωρισμού θα ενίσχυε σε αυτή τη φάση την τιμή του χρυσού περισσότερο από τις τιμές των μετοχών.

Η ανοδική πορεία του χρυσού μετά το 2000 καταδεικνύει τον προβληματισμό σε σχέση με το παγκόσμιο χρέος και την νομισματική πολιτική που ακολουθείται από όλες τις κυβερνήσεις.

Η πορεία αυτή δεν θα ανακοπεί πριν προκύψει μια νέα συμφωνία όπως αυτή του Bretton Woods to 1944 η οποία παρέμεινε σε ισχύ μέχρι την δεκαετία του ’70.

Συμπεράσματα...

Σε γενικές γραμμές τα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι πως η επιδημία θα απασχολήσει σοβαρά για 1-2 χρόνια μέχρι μια επαρκής μερίδα πληθυσμού να αποκτήσει ανοσία αλλά και "ανοσία". Οι  οικονομικές συνέπειες θα έχουν ανάλογη διάρκεια και θα είναι σημαντικές (ίσως και πρωτοφανείς).

[email protected]

Πηγή: capital.gr