Ποιος φοβάται τελικά τις δημοσκοπήσεις;

Δυόμισι χρόνια μετά την ανάληψη της εξουσίας από τη Νέα Δημοκρατία, ένας από τους βασικούς πυλώνες εγκαθίδρυσης της εικόνας υπεροχής της, είναι η σαφής πρωτοκαθεδρία που συνεχίζουν να της δίνουν οι δημοσκοπήσεις, παρά την διαρκή και εντεινόμενη φθορά που όλες ανεξαιρέτως καταγράφουν για το κυβερνητικό στρατόπεδο, παγιώνοντας πλέον σε ξεκάθαρα μονοψήφια τα νούμερα της διαφοράς.

Όσο και αν αποτελεί κοινή παραδοχή πως όπως και τα media, έτσι και οι δημοσκοπήσεις είναι απαξιωμένες στην κοινή γνώμη, δεν παύουν να δημιουργούν κλίμα και να περνούν υποδόρια μία εικόνα για την πολιτική συγκυρία και συσχετισμούς.

Το πρόσφατο παράδειγμα της Πορτογαλίας είναι ενδεικτικό ωστόσο του μείζονος προβλήματος που έχει ανακύψει πανευρωπαϊκά με τις δημοσκοπήσεις, καθώς η επιμέρους παταγώδεις αποτυχίες τους να προβλέψουν εκλογικά αποτελέσματα δεν αποτελεί ελληνική αποκλειστικότητα.

Ο Κόστα νίκησε και τις δημοσκοπήσεις

Η εμφατική νίκη του σοσιαλιστή Αντόνιο Κόστα στην Πορτογαλία δεν ήταν δεδομένη. Αντιθέτως, οι δημοσκοπήσεις την τελευταία εβδομάδα της προεκλογικής περιόδου έδιναν «ντέρμπι», ενώ υπήρχαν και ορισμένες εταιρίες που έδιναν προβάδισμα στην κεντροδεξιά παράταξη της Ιβηρικής. Το αποτέλεσμα είναι λίγο πολύ γνωστό. Ο Αντόνιο Κόστα κέρδισε τις εκλογές με 13 μονάδες προβάδισμα από το δεύτερο κόμμα της κεντροδεξιάς και οι δημοσκοπήσεις, για να το πούμε λαϊκά, πήγαν έναν μεγαλοπρεπή κουβά.

Και το ερώτημα, το οποίο απασχολεί πολλές χώρες, χωρίς η Ελλάδα να αποτελεί εξαίρεση, επανέρχεται: Τελικά οι δημοσκοπήσεις αποτελούν εργαλείο πολιτικής έρευνας ή πολιτικής χειραγώγησης, είτε λόγω πλημμελών επιστημονικών εργαλείων είτε λόγω σκοπιμότητας;

Το ελληνικό φαινόμενο

Στην Ελλάδα οι δημοσκοπήσεις στο παρελθόν έχουν καταφέρει να πέσουν εκτός προβλέψεων σε ουκ ολίγες περιπτώσεις, με τους λόγους της αποτυχίας να μην είναι σαφείς, παρά εκ των υστέρων, όταν δημοσιολογούντες μιλούν για «κύμα κάτω από τα ραντάρ», «μη αντιπροσωπευτικό δείγμα» κλπ.

Χαρακτηριστικότερη περίπτωση ήταν το δημοψήφισμα τον Ιούλιο του 2015, όταν το «ντέρμπι» που άπαντες προεξοφλούσαν ολοκληρώθηκε με το εμφατικό 61,31% έναντι του 38,69%. Στο ίδιο αποτέλεσμα κατέληξαν οι προβλέψεις και στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, αλλά ακόμα και στην εκλογική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ τον Ιούλιο του 2019, όταν πέντε μέρες πριν τις κάλπες τα προγνωστικά έδιναν τον ΣΥΡΙΖΑ στο 25% για να λάβει εν τέλει σχεδόν 32%. Ακόμα και πρόσφατα, ενδεικτικό της αποτυχίας έγκυρης πρόβλεψης είναι το γεγονός ότι οι περισσότερες δημοσκοπήσεις έδιναν πρωτιά του Ανδρέα Λοβέρδου στις εσωκομματικές εκλογές του ΚΙΝΑΛ, για να καταλήξει να μείνει εκτός νυμφώνος αφού αποκλείστηκε από τον δεύτερο γύρο, στον οποίον εν τέλει επικράτησε ως γνωστόν ο Νίκος Ανδρουλάκης.

Πολιτική σύγκρουση

Όπως είναι αναμενόμενο, οι δημοσκοπήσεις αποτελούν και σήμερα ένα από τα πεδία αντιπαράθεσης στην διελκυστίνδα Νέας Δημοκρατίας και ΣΥΡΙΖΑ. Αν και ο ίδιος ο κ. Τσίπρας έχει αποφύγει να βάλλει ευθέως και συλλήβδην κατά όλων των εταιριών δημοσκοπήσεων, στο στόχαστρο της Κουμουνδούρου έχουν βρεθεί διά της θεσμικής οδού δύο συγκεκριμένες εταιρείες. Η εταιρία Opinion Poll και η πρωτοεμφανιζόμενη εταιρία Abacus.

Η πρώτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο σύνολο του Τύπου χωρίς να αναφέρεται πουθενά ως όφειλε το όνομα του εντολέα που την παρήγγειλε, αποτέλεσε αντικείμενο διερεύνησης στην Εξεταστική Επιτροπή που συστάθηκε κατόπιν αιτήματος της κοινοβουλευτικής μειοψηφίας, διότι αποκαλύφθηκε ότι την ίδια ώρα που δημοσίευε «ύποπτες» μετρήσεις κατά την αντιπολίτευση (όχι μόνο τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά και το ΚΙΝΑΛ επί προεδρίας Φώφης Γεννηματά), άλλη εταιρία που ανήκε στον ιδιοκτήτη της Opinion Poll (Reposition Strategy) λάμβανε με απευθείας αναθέσεις το ποσό των 270.000 ευρώ από το Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής.

Σημειώνεται ότι ο Αντιπρόεδρος του ΣΕΔΕΑ κ. Μαύρος και ο Πρόεδρος της Ελεγκτικής Δημοσκοπήσεων κ. Χατζηπαντελής, κατέθεσαν ως μάρτυρες στην Εξεταστική Επιτροπή ότι η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας έχει αυτοτελώς το δικαίωμα να ζητήσει από εταιρείες δημοσκοπήσεων να προσκομίσουν τα στοιχεία.

Της Εξεταστικής Επιτροπής είχε προηγηθεί η άρνηση της πλειοψηφίας να κληθεί στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας η εταιρία με το πρωτογενές δείγμα της επίμαχης μέτρησης.

Η δεύτερη, Abacus, κατάφερε με την πρώτη δημοσκόπηση που δημοσίευσε να προκαλέσει τη σφοδρή αντίδραση της Κουμουνδούρου. Μετά το αίτημα του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ για κλήση της Abacus, για δεύτερη φορά η ΝΔ μέσα από την πλειοψηφία που έχει στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας αρνήθηκε την εφαρμογή του νόμου Ρουσόπουλου (άρ.4, παρ.8 του ν.3603/2007) που ορίζει ρητά την εμπλοκή της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής.

Το ερώτημα λοιπόν παραμένει: Ποιος τελικά φοβάται τις δημοσκοπήσεις;