Οι γυναίκες που άφησαν το αποτύπωμά τους στην Επανάσταση του 1821

Κάθε χρόνο, στις 25 Μαρτίου γιορτάζουμε την ελληνική Επανάσταση του 1821, μια επέτειο που έχει θεσπιστεί προς τιμήν όλων των μεγάλων ηρώων του έθνους μας.
Αν και, ήδη από τα σχολικά μας χρόνια, όλοι μας έχουμε ακούσει τις ιστορίες αυτοθυσίας και θάρρους των μεγάλων ανδρών της Επανάστασης, όπως είναι ο Κολοκοτρώνης και ο Κανάρης, τα γυναικεία ονόματα που αναγνωρίζουμε είναι λίγα.

Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι η απελευθέρωση του έθνους δε θα ήταν δυνατή χωρίς αυτές τις γυναίκες, οι οποίες με αυταπάρνηση προσέφεραν όχι μονάχα την περιουσία τους, αλλά και την ίδια τους τη ζωή, στο μεγάλο αγώνα ενάντια στον πανίσχυρο οθωμανικό στρατό.

Λασκαρίνα «Μπουμπουλίνα» Πινότση

Ένα από τα πλέον διαδεδομένα ονόματα της Ελληνικής Επανάστασης είναι φυσικά αυτό της Μπουμπουλίνας, της μοναδικής γυναίκας που μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία (γεγονός το οποίο αμφισβητείται από ορισμένους, καθώς η ομάδα τυπικά δεν δεχόταν γυναίκες), που προετοίμαζε τον απελευθερωτικό αγώνα της Ελλάδας.

Είχε καταγωγή από την Ύδρα και γεννήθηκε μέσα στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης, όταν η μητέρα της είχε επισκεφθεί τον σύζυγό της Σταυριανό Πινότση, ο οποίος ήταν φυλακισμένος για τη συμμετοχή του στα Ορλώφεια, την αποτυχημένη προσπάθεια ανεξαρτησίας που προηγήθηκε της Επανάστασης του 1821.

Παντρεύτηκε δύο φορές και έκανε συνολικά έξι παιδιά. Ο πρώτος γάμος της έγινε σε ηλικία 17 ετών και έπειτα όταν ήταν 30, με τον Σπετσιώτη πλοιοκτήτη και πλοίαρχο Δημήτριο Μπούμπουλη (εξ’ ου και το παρατσούκλι «Μπουμπουλίνα»). Και οι δύο άνδρες σκοτώθηκαν από Αλγερινούς πειρατές, ωστόσο της άφησαν μια τεράστια περιουσία, την οποία η ίδια κατάφερε να αυξήσει με σωστή διαχείριση και εμπορικές δραστηριότητες.

Χωρίς δεύτερη σκέψη, η Λασκαρίνα Πινότση ξόδεψε όλα της τα χρήματα, προκειμένου να αγοράσει πλοία και όπλα για τις ανάγκες του ελληνικού αγώνα. Στο ένα από τα καράβια της, μάλιστα, στον θρυλικό Αγαμέμνωνα, η ίδια έπλευσε με αυταπάρνηση, λαμβάνοντας ενεργό μέρος στον πόλεμο.

Πίνακας του Γερμανού ζωγράφου Von Hessen, που απεικονίζει τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα με το στόλο της:

Πηγή: Wikimedia Commons

Η Ελληνική Επανάσταση βρήκε τη Λασκαρίνα Πινότση «πεντηκοντούτιδα, ωραίαν, αρειμάνιον ως αμαζόνα, επιβλητικήν καπετάνισσαν, προ της οποίας ο άνανδρος ησχύνετο και ο ανδρείος υπεχώρει», όπως έγραψε ο δημοσιογράφος και ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων. Η ίδια είχε μάλιστα συγκεντρώσει το δικό της εκστρατευτικό σώμα από Σπετσιώτες, τους οποίους αποκαλούσε «γενναία μου παλικάρια»

Αφότου η Ελλάδα πήρε πίσω το Ναύπλιο το 1822, το νεοσύστατο κράτος της έδωσε κλήρο στην προσωρινή πρωτεύουσα, σαν ανταμοιβή για τη μεγάλη της προσφορά στον Εθνικό Ξεσηκωμό, και έτσι η Μπουμπουλίνα εγκαταστάθηκε εκεί.

Δύο χρόνια αργότερα και καθώς ο δεύτερος εμφύλιος πόλεμος έσπερνε τη διχόνοια στους Έλληνες, η Λασκαρίνα Πινόση αντέδρασε στη φυλάκιση του εμβληματικού Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο οποίος και συνελήφθη, μαζί με άλλους οπλαρχηγούς, από την κυβέρνηση των Πλοιάρχων των νησιών. Η Κυβέρνηση Κουντουριώτη έκρινε τη Μπουμπουλίνα επικίνδυνη και την εξόρισε στις Σπέτσες, όπου επέστρεψε πικραμένη.

Τελικά, η ηρωική γυναίκα αυτή πέθανε το 1825 σε ηλικία 54 ετών, κατά τη διάρκεια οικογενειακής φιλονικίας. Ποτέ δεν έγινε γνωστό αν ο πυροβολισμός ήταν ένα τυχαίο περιστατικό ή εάν επρόκειτο για σκόπιμη δολοφονία.

Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα ηγείται με αυταπάρνηση του Επαναστατικού Αγώνα:

Πηγή: Wikimedia Commons

Μαντώ Μαυρογένους

Η γοητευτική Μαντώ Μαυρογένους αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές φιγούρες της Ελληνικής Επανάστασης, έχοντας προσφέρει ολάκερη τη σημαντική της περιουσία στον αγώνα, με αποτέλεσμα να πεθάνει σε καθεστώς απόλυτης ένδειας.

Η ίδια ήταν η μοναδική γυναίκα τιμήθηκε με τον βαθμό του επίτιμου αντιστράτηγου, από τον Ιωάννη Καποδίστρια, για τη μεγάλη της προσφορά στο έθνος. Ήδη από την έναρξη της Επανάστασης, η ίδια ταξίδεψε μέχρι τη Μύκονο -που ήταν και ο τόπος καταγωγής της- για να ξεσηκώσει τους συντοπίτες της.

Εξοπλίζοντας καράβια με δικά της έξοδα, η γενναία αυτή γυναίκα καταδίωξε στόλο διακοσίων Αλγερινών που διεκδικούσαν τις Κυκλάδες και στη συνέχεια ηγήθηκε πολλών ακόμα σημαντικών εκστρατειών.

Μιλούσε άπταιστα γαλλικά, ιταλικά και τουρκικά και χρησιμοποιούσε την ευφράδειά της στις γλώσσες αυτές ώστε να ενισχύσει τη διπλωματική θέση της Ελλάδας και να ζητήσει βοήθεια από τις δυνάμεις του εξωτερικού. Η συγκινητική της έκκληση προς τις γυναίκες της Γαλλίας, μέσα από την οποία η Μαντώ Μαυρογένους ζητούσε τη συμπαράστασή τους στον πληθυσμό της Ελλάδας θα μείνει αλησμόνητη.

Πορτραίτο - Λιθογραφία της Μαυτογένους από τον Σανό Adam Friedel:

Πηγή: Wikimedia Commons

Τη Μαυρογένηους γνώρισε από κοντά ο Γάλλος Μαξίμ Ρεμπώ το 1821, και την περιγράφει ως ευγενική προσωπικότητα με φλογερό πατριωτισμό. Συγκρίνοντάς τη με τη Μπουμπουλίνα αναφέρει:

«Από τη μια μεριά [Μπουμπουλίνα] το θάρρος, σπάνιο σε γυναίκες, που συνοδεύεται όμως από τη βουλιμία για το κέρδος… Κι από την άλλη [Μαντώ] η φιλοπατρία σε όλη της την καθαρότητα, χωρίς ίχνος ιδιοτέλειας, η απόλυτη αυτοθυσία, η πιο συγκινητική απρονοησία για το προσωπικό μέλλον.»

Η ίδια δεν παντρεύτηκε και δεν έκανε παιδιά ποτέ, ωστόσο η παθιασμένη σχέση που σύναψε με τον Δημήτριο Υψηλάντη έμεινε στην ιστορία.

Μετά την Επανάσταση, καταδιωκόμενη από τον διεφθαρμένο πρωθυπουργό, Ιωάννη Κωλέττη, η Μαντώ Μαυτογένους επέστρεψε στη Μύκονο, όπου πέθανε από τυφώδη πυρετό, φτωχή και λησμονημένη, σε ηλικία μόλις 44 ετών.

Σταυριάνα Σάββαινα

Η Μανιάτισσα Σταυριάνα Σάββαινα ήταν παντρεμένη με τον Γεωργάκη Σάββα που απαγχονίστηκε από τους Τούρκους το 1821. Μετά τον θάνατο του συζύγου της εντάχθηκε με δικό της ασκέρι αποτελούμενο από γυναίκες στο στρατιωτικό σώμα του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, το οποίο είχε λάβει μέρος σε πλήθος μεγάλων μαχών του απελευθερωτικού αγώνα.

«Η Σταυριάνα ήτο τεσσαρακοντούτις, μελαχρινή, ευειδής, με ύφος αρρενωπόν, με φωνή βροντώδη, με παράστημα στρατιώτου. Ετέθη υπό τας διαταγάς του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και πήγε στο Βαλτέτσι όπου επολιορκούντο οι Έλληνες. Η Σταυριάνα μόνη μεταξύ των ανδρών αψηφούσε τις σφαίρες και μετέφερε τις πυριτιδοβολές από προμαχώνος εις προμαχώνα. Οι περί τον Κολοκοτρώνη Μαυρομιχάλης και Πλαπούτας δυσκολεύονταν να πιστέψουν ότι γυναίκα είχε τόσο θάρρος», είχε γράψει για τη γενναία Σταυριάνα Σάββαινα η «Εφημερίδα των Κυριών».

Η ίδια, αιτούμενη κοινωνική πρόνοια -την οποία τελικά ποτέ δεν έλαβε- είχε αναφέρει:

«Το στάδιον της πολεμικής δόξας είναι βέβαια διά τους άνδρας, όταν όμως είναι λόγος περί σωτηρίας της πατρίδος, όταν όλη σχεδόν η φύσις συντρέχει προς υπεράσπισίν της, αι γυναίκες της Ελλάδος έδειξαν πάντοτε ότι έχουν καρδίαν να κινδυνεύσουν συναγωνιζόμεναι ως οι άνδρες, ημπορούν να ωφελήσουν μεγάλως εις τας πλέον δεινάς περιστάσεις».

Μόσχω Τζαβέλα

Η Σουλιώτισσα Μόσχω Τζαβέλα ηγήθηκε μιας ομάδας 400 γυναικών, που επιτέθηκε στους Τουρκαλβανούς του Αλή πασά, ο οποίος είχε στείλει ισχυρό απόσπασμα για να καταλάβει το Σούλι.

Οι γυναίκες κατάφεραν να αναγκάσουν τους αιφνιδιασμένους κατακτητές σε υποχώρηση, με τον ηρωισμό τους να εμπνέει την ελληνική παράδοση και να εξυμνείται σε δημοτικά άσματα.

Ο θάνατος του Λάμπρου Τζαβέλα (συζύγου της Τζαβέλαινας), από τον Ιταλό Francesco Vivo de Donato:

Πηγή: Pixels